نشست قضایی: وجود اختلاف در مورد سهم زوجه متوفی قبل از اصلاح مواد ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی و طرح آن در بعد از اصلاح قانون

برگزار کننده
استان البرز/ شهر کرج

تاریخ برگزاری
1388/12/02

پرسش:

اگر کسی قبل از اصلاح مواد 946 و 947 قانون مدنی فوت شده باشد و بین ورثه در مورد سهم زوجه متوفیٰ اختلاف باشد و این اختلاف بعد از اصلاح قانون طرح شود، آیا حکم طبق قانون زمان فوت صادر می‌شود یا زمان طرح دعوی؟

متن نظریه هیئت عالی:

با عنایت به قانون اخیرالتصویب (قانون الحاق یک تبصره به ماده 946 قانون مدنی اصلاحی 1387 مصوب 9/7/1389) قانون اصلاحی مواد 946 و 947 قانون مدنی شامل ترکه متوفایی که تقسیم نشده باشد نیز می‌شود و با توجه به وجود نص قانونی، نیازی به استدلال نیست. (ماده واحده: تبصره ذیل به ماده 946 قانون مدنی اصلاحی مصوب 6/11/1387 الحاق می‌گردد: تبصره: مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه او تقسیم نشده است نیز لازم‌الاجرا است.)

نظر اتفاقی (اتفاق آرا):

            نظر اول: قانون اصلاحی شامل زوجه‌هایی است که همسر آن‌ها بعد از اصلاح قانون فوت کرده باشند، چرا که طبق ماده 4 قانون مدنی، اثر قانون نسبت به آتیه است و قوانین ماهوی اصولاً عطف به ماسبق نمی شوند. به علاوه طبق مواد 867 به بعد قانون مدنی، مالکیت کلیه اموال به وراث حین‌الفوت منتقل می‌شود و مالکیت ورثه، حین‌الفوت و طبق قانون همان زمان مستقر می¬شود و متزلزل نمودن این مالکیت و انتقال مالکیتی که مستقر شده، محتاج دلیل شرعی است. لذا در فرض سؤال، طبق قانون زمان فوت حکم به تقسیم ماترک صادر می¬شود. 
نظر دوم: از آن‌جا که تقسیم ماترک در زمان حکومت قانون جدید صورت می¬پذیرد، باید طبق قانون زمان تقسیم عمل شود؛ در غیر این‌صورت، قانون جدید را تعطیل کرده‌ایم و به قانون منسوخ که اعتبار خود را از دست داده، عمل خواهیم کرد. ضمن این‌که این قانون اعلامی است و کاشف از حقیقتی است که قبلاً وجود داشته و فتوایی که مبنای اصلاح قانون قرار گرفته، از قبل و حتی زمان فوت موجود بوده، لیکن به آن عمل نمی¬شده است و اساساً قاعده عطف به ماسبق نشدن قوانین مربوط به قوانین حکومتی است نه قوانین شرعی، مقررات ارث از ابتدا وجود داشته و الان کاشف به عمل آمده که زوجه از اعیانی هم ارث ببرد؛ لذا در فرض سؤال، طبق قانون زمان تقسیم، حکم به تقسیم ماترک صادر می‌شود.
        

مستندات قانونی:

* قانون مدنی

واژگان کلیدی:

تقسیم ترکه سهم زوجه ماترک متوفی

14 خرداد 1404 64